POMOC LOGOPEDYCZNA
Terapię logopedyczną w szkole prowadzi: pani Elżbieta Książkiewicz-Mroczka
Godziny pracy logopedy:
Poniedziałek: 9.40-10.25, 12.30-13.15
Środa: 12.30- 13.15
Czwartek: 11.35-12.20
Zakres zadań logopedy w szkole:
- Rozpoznawanie trudności językowych uczniów.
- Dbałość o kulturę słowa.
- Kształtowanie starannej, poprawnej wymowy.
- Doskonalenie umiejętności komunikacyjnych.
- Pomoc w przezwyciężaniu trudności związanych z mówieniem, czytaniem i pisaniem.
- Podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej.
- Wspomaganie nauczycieli w działaniach wychowawczo-dydaktycznych poprzez podnoszenie ich wiedzy na temat skutków zaburzeń komunikacji.
- Pomoc rodzicom – udzielanie porad i wskazówek.
Program pracy logopedy
- Cele do osiągnięcia w zakresie, w którym uczeń wymaga pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
-korygowanie zdiagnozowanych wad wymowy;
-wywołanie prawidłowego wzorca artykulacyjnego głosek;
-utrwalenie tego wzorca w ciągu mownym;
-wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy, przyswojonej w toku ćwiczeń.
- Forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Zajęcia logopedyczne grupowe i indywidualne.
- Metody pracy:
Logopedyczne- ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, usprawniające motorykę i kinestezję narządów mowy, słuchu fonematycznego, autokontroli słuchowej;
-Oddechowe: wyrabianie oddechu dla mowy, ćwiczenia oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza umiejętności synchronizowania pauz oddechowych treścią wypowiedzi.
– Głosowe: wyrabianie właściwej tonacji, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.
– Słuchowe: usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze źle wypowiadanych.
– Artykulacyjne: usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywołanie głosek w izolacji, utrwalenie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, nauka wierszy, piosenek z nasileniem głoski ćwiczonej.
– pokaz i wyjaśnianie ułożenia narządów artykulacyjnych;
– uczulanie miejsc artykulacji;
– mechaniczne układanie narządów artykulacyjnych;
– kontrola wzrokowa, dotykowa i czucia skórnego dłoni,
| Etapy terapii | Rodzaje ćwiczeń | Zamierzone osiągnięcia uczniów: | |
| Ćwiczenia przygotowujące artykulatory do wywołania zaburzonych głosek | Ćwiczenia oddechowe | – prawidłowo gospodaruje oddechem,
– potrafi oddychać torem brzusznym, – różnicuje fazy oddychania (wdech, wydech), – potrafi wydłużyć fazę wydechową, – umie ekonomicznie zużywać powietrze podczas mówienia |
|
| Ćwiczenia narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy | – sprawnie wykonuje ćwiczenia języka, warg, podniebienia i żuchwy,
– świadomie kieruje ruchami narządów artykulacyjnych, – pracuje nad uwrażliwieniem miejsc i ruchów w jamie ustnej, – opanował koordynację ruchową aparatu artykulacyjnego, – umie prawidłowo połykać. |
||
| Ćwiczenia
emisyjno – głosowe |
– operuje natężeniem i wysokością głosu,
– dysponuje długością trwania dźwięku, – mówi z odpowiednią intonacją, – właściwie modeluje glos, – unika nadmiernego napinania mięśni krtani i aparatu artykulacyjnego. |
||
| Ćwiczenia właściwe
z zakresu korekcji wad wymowy
|
Wywołanie głoski w izolacji | – różnicuje głoski o podobnym brzmieniu.
– rozpoznaje głoskę w nagłosie, śródgłosie, wygłosie wyrazów, – potrafi prawidłowo ułożyć narządy artykulacyjne, – prawidłowo wybrzmiewa głoskę w izolacji.
|
|
| Utrwalenie głoski na materiale językowym-wyrazach i zdaniach
|
– prawidłowo realizuje głoskę w wyrazach ( w nagłosie, śródgłosie, wygłosie ),
– tworzy sylaby, wyrazy zdania z utrwalaną głoską. |
||
| Ćwiczenia utrwalające wywołaną głoskę
|
– prawidłowo realizuje głoskę w wierszykach, piosenkach, wyliczankach, powiedzeniach. | ||
| Automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej | – realizuje głoskę w mowie spontanicznej,
– opowiada ilustracje i historyjki obrazkowe, – prawidłowo stosuje głoskę w rozmowach kierowanych. |
||
| Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną
|
Ćwiczenia ortofoniczne
|
– potrafi naśladować dźwięki otaczającego świata (gwizd, śpiew ptaków, syczenie węża),
– naśladuje głosem czynności fizjologiczne organizmu(chuchanie, dmuchanie). |
|
| Ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonematycznego
|
– różnicuje i identyfikuje dźwięki mowy ludzkiej,
– dokonuje analizy i syntezy, – różnicuje głoski, sylaby opozycyjne i wyrazy zbliżone brzmieniowo, różniące się tylko jedną głoską,
|
||
- Działania wspierające rodziców ucznia.
- Udział rodziców w zebraniach z logopedą szkolnym.
- Kontakt z nauczycielem wychowawcą, logopedą w celu dzielenia się spostrzeżeniami jakie dziecko napotyka trudności podczas zajęć edukacyjnych – dzielenie się spostrzeżeniami, pomysłami, wzajemna wymiana doświadczeń.
- Udzielanie wskazówek jak pracować z dzieckiem w domu.
- Zachęcanie do wykonywania wskazanych ćwiczeń.
- Zakres współpracy
Konsultacje indywidualne dla rodziców.
Organizowanie (zgodnie z oczekiwaniami rodziców) warsztatów w celu poszerzenia wiadomości i umiejętności rodziców w zakresie terapii logopedycznej.
ZACHĘCAM RODZICÓW DO PRZECZYTANIA ARTYKUŁU NA TEMAT ZABURZENIA PRZETWARZANIA SŁUCHOWEGO
Zaburzenia przetwarzania słuchowego u dzieci – przyczyny, symptomy, terapia.
Zaburzenia przetwarzania słuchowego (ang. Auditory Processing Disorder, APD lub Central Auditory Processing Disorder CAPD), to zagadnienie stosunkowo nowe i wciąż mało poznane wśród osób pracujących z dziećmi. Rodzice, nauczyciele coraz częściej dzielą się wrażeniem, że przybywa dzieci, które nie reagują na słowa do nich kierowane, „ jakby nie słyszały, co się do nich mówi”. Rodzice, decydując się na badania słuchu, otrzymują diagnozę, że słuch fizjologiczny jest w normie (nie ma niedosłuchu), ale obserwują, że ich dziecko nadal funkcjonuje jak osoba lekko niedosłysząca.
Zaburzenia przetwarzania słuchowego to termin stosowany w medycynie (audiologii), psychologii, logopedii i pedagogice dla określenia zespołu objawów wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania wyższych funkcji słuchowych. Zatem APD nie stanowią odrębnej jednostki chorobowej, ale są zespołem objawów wynikających z zaburzeń w obrębie ośrodkowej części układu słuchowego i występują pomimo prawidłowej czułości słuchu.
Etiologia zaburzeń przetwarzania słuchowego
Zaburzenia przetwarzania słuchowego wynikają z dysfunkcji w centralnej, nerwowej części układu słuchowego i objawiają się niewłaściwym przetwarzaniem bodźców słuchowych (a niezaburzonym słyszeniem!). Mózg osoby z CAPD (Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego) nie potrafi właściwie rozpoznawać i interpretować dźwięków, w tym dźwięków mowy. Zatem wcześniej należy wykluczyć każdego rodzaju wady czy ubytki słuchu. U dzieci z APD zarówno słuch odbiorczy, jak i przewodzeniowy są prawidłowe.
Przyczyny nie są do końca znane. Niemniej znane są czynniki ryzyka, które często pojawiały się u dzieci z CAPD.
Należą do nich:
w okresie prenatalnym: infekcje wirusowe, cytomegalia, toksoplazmoza, intoksykacja substancjami toksycznymi (alkohol, tytoń, środki odurzające, itp.);
- niedotlenienie podczas porodu (także urazy mechaniczne), wcześniactwo, wysoki poziom bilirubiny;
- w okresie postnatalnym: wady słuchu, których rehabilitacja nie przebiega prawidłowo; przewlekłe wysiękowe zapalenia ucha środkowego; przerost migdałka gardłowego; urazy głowy; nadmierna stymulacja bodźcami słuchowymi;
- dyspozycje genetyczne, w szczególności związane z opóźnionym lub zaburzonym dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego.
Dr Senderski podkreśla, że niewątpliwie na wzrost liczby dzieci, które mają problemy z percepcją słuchową przy prawidłowej czułości słuchu, wpływa szybki rozwój społeczeństwa informacyjnego w ostatnich latach. Nadmierna stymulacja bodźcami wzrokowymi i słuchowymi (Internet, gry komputerowe, telewizja) powoduje, że zmienia się sposób rejestrowania, przyswajania i analizy informacji docierających do dziecka. Dzieci mają coraz większą trudność z filtrowaniem i selekcją bodźców, co w konsekwencji uwidacznia się w problemach w zakresie koncentracji uwagi. Przyczynia się do tego również ograniczenie czasu spędzanego na bezpośrednich rozmowach dzieci z rodziną i rówieśnikami.
Diagnoza zaburzeń przetwarzania słuchowego
Diagnoza zaburzeń przetwarzania słuchowego jest diagnozą wielospecjalistyczną, tj. medyczną (audiologiczną, laryngologiczną, pediatryczną) oraz logopedyczną, pedagogiczną i psychologiczną. Omawiany syndrom można rozpoznać tylko u osób, które cechuje prawidłowy rozwój intelektualny, prawidłowy słuch fizjologiczny (konieczny wynik badania audiometrii tonalnej) oraz nie występują u nich deficyty wyższych funkcji poznawczych i językowych.
Istota zaburzeń przetwarzania słuchowego
Na zaburzenia przetwarzania słuchowego składa się zespół wielu różnorodnych symptomów. Objawy CAPD można podzielić na związane z:
nabywaniem kompetencji językowych:
- opóźniony rozwój mowy;
- trudności z lokalizacją dźwięku;
- problemy ze zrozumieniem dłuższych poleceń i pytań, w szczególności zniekształconych przez hałas czy złą akustykę;
- zaburzone elementy prozodii mowy, np. intonacja. Mowa może być przesadnie głośna, szybka lub wolna i cicha; występuje często brak płynności wypowiedzi.
- bezpośrednią percepcją słuchową:
- skarżenie się na nadmierny hałas lub inne zakłócenia, co może skutkować nieadekwatną nadwrażliwością słuchową (wywołującą niepokój, frustrację, lęk);
- częste zmęczenie po przebywaniu w niekorzystnym akustycznie (dla dziecka) środowisku;
- zwracanie uwagi na nieistotne bodźce słuchowe;
- słaba pamięć słuchowa przejawiająca się trudnościami z prowadzeniem prawidłowej konwersacji, z uczeniem się „na pamięć”, zapamiętywaniem nowych informacji: ciągów wyrazowy i sekwencji dźwięków, np.: nazw dni tygodnia, miesięcy, pór roku, tabliczki mnożenia, wierszyków itd.;
- wolna reakcja na informacje słuchowe, dziecko potrzebuje dłuższego czasu na usłyszenie i przetworzenie informacji;
- dziecko słyszy, ale często nie rozumie wypowiedzi (słyszę, ale „powiedz mi, co to znaczy, nie rozumiem”);
- dziecko mając trudności w różnicowaniu dźwięków mowy o podobnym brzmieniu (d:t, g:k, z:s, ż:sz, w;f, dz:c) i błędnie je zapisuje.
- z psychosomatyką i zachowaniem dziecka:
- skarżenie się na częste zmęczenie i bóle głowy;
- nadruchliwość lub agresywność lub też nadmierna wrażliwość połączona z płaczliwością;
- problemy z zapamiętaniem czynności do wykonania, słabą organizacją pracy,
- częsty lęk towarzyszący czynnościom, zwłaszcza wykonywanym publicznie (np. przy tablicy, odpowiedź ustna przed klasą);
- w szkole pozostaje na uboczu, szuka spokojniejszych miejsc;
- zaburzona umiejętność skupienia się i koncentracji na zadaniu, bądź wypowiedzi;
- niska samoocena.
(ogólnie) z nauką:
- częste rozpraszanie się i nieuwaga (zaburzona koncentracja);
- tracenie wątku wypowiedzi, skupianie się częściej na głosie nauczyciela, niż na treści;
- większe trudności ze zrozumieniem ustnych przekazów, niż pisemnych;
- trudności w wykonywaniu kilkuetapowych poleceń (szczególnie podanych w jednym zdaniu), zwłaszcza kiedy ich wykonanie jest odroczone w czasie;
- problemy z muzyką i jej percepcją, odtwarzaniem dźwięków;
- trudności w nauce języków obcych;
- obniżona koordynacja, widoczna podczas zajęć sportowych, trudności w odtworzeniem rytmu, sekwencji ruchowych;
- trudności o charakterze dyslektycznym: czytaniem, pisaniem, ortografią.
W efekcie wymienionych objawów dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego doświadczają wielu poważnych trudności w codziennym funkcjonowaniu, a w szczególności podczas nauki szkolnej. Mylą zbliżone dźwięki mowy, zniekształcają podobnie brzmiące wyrazy lub błędnie je wymawiają i zapisują. Trudności te przekładają się na trudności w czytaniu i pisaniu oraz często współwystępujące wady wymowy. Również rozumienie tekstu samodzielnie czytanego na głos bądź słuchanego stanowi dla nich problem. Dlatego też często nie rozumieją wydawanych ustnie dłuższych, złożonych poleceń i instrukcji.
Dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego charakteryzują również deficyty w zakresie uwagi słuchowej. Nie potrafią właściwie selekcjonować dźwięków, które docierają do nich z otoczenia. Osoby z tego rodzaju problemami mają trudności w rozumieniu mowy w niekorzystnych warunkach akustycznych, szczególnie gdy równolegle mówi kilka osób, zaburzenia koncentracji, impulsywność. U wielu z tych dzieci rozpoznano wcześniej zaburzenia uwagi (ADD) lub zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), podczas gdy ich faktycznym problemem są zaburzenia uwagi słuchowej i słyszenia w hałasie.
Dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego bywają nadwrażliwe na dźwięki, drażni je hałas. Aby zrozumieć, co się dzieje w niekorzystnym akustycznie otoczeniu, muszą szczególnie skupić uwagę, czyli ponosić znaczny wysiłek. Może to powodować u nich niepokój, rozdrażnienie, zmęczenie, bóle głowy.
Z drugiej strony zdarza się także, że dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego cechuje zbyt niska wrażliwość na sygnały dźwiękowe. Obserwujemy wtedy, że próbują sobie radzić poprzez samodzielne wydawanie głośnych dźwięków (podniesiony ton głosu, krzyk, pisk), powodowanie hałasu (pukanie, stukanie przedmiotami) czy wsłuchiwanie się w dźwięki wydawane przez urządzenia znajdujące się w pobliżu (wentylator, odkurzacz, dźwięki z placu budowy za oknem).
Dzieci dotknięte omawianym syndromem doświadczają także wielu trudności w relacjach społecznych i komunikacji. Niewłaściwie odczytują intonację usłyszanych komunikatów werbalnych, ale też trudno im odpowiednio modulować głos podczas wypowiedzi. W efekcie ich mowa jest monotonna i zbyt cicha albo za głośna i nadmiernie dynamiczna. Może to powodować nieporozumienia pomiędzy dziećmi i innymi osobami z ich otoczenia oraz ujemnie wpływać na ich odbiór w społeczności.
Wskutek opisanych problemów dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego nie czują się bezpiecznie i komfortowo w swoim otoczeniu. Pomimo wysiłku i podejmowanych prób, nie zawsze właściwie rozumieją kontekst sytuacji, w której się znajdują. Kontakty społeczne ich męczą. Mają problemy komunikacyjne oraz trudności w nauce szkolnej. Wszystko to jest dla nich źródłem permanentnego stresu i może powodować obniżenie samooceny, wycofanie oraz nieśmiałość. Nauczyciele sygnalizują brak aktywności podczas lekcji, spowolnione tempo pracy, tendencję do dekoncentracji, „zawieszania się”, wycofywania się z wykonywania zadań. Dzieci spędzając wiele godzin w szkole, przychodzą do domu i nie potrafią przypomnieć sobie, co robiły na zajęciach szkolnych, zmuszone do uczenia się materiału „od początku”.
Jak pomóc dziecku z zaburzeniami przetwarzania słuchowego?
Jeżeli diagnoza potwierdzi występowanie u dziecka APD – koniecznym jest objęcie go szeroko pojętym wsparciem terapeutycznym, opartym na trzech filarach:
- poprawa środowiska akustycznego w środowisku dziecka;
- aktywny trening słuchowy przeprowadzany pod opieką specjalisty, którego celem jest poprawa sprawności wyższych funkcji słuchowych w oparciu o plastyczność układu nerwowego. Obecnie jest kilka form terapii (Metoda Tomatisa, Indywidualna Stymulacja Słuchu (IAS) Johansena, Aktywny Trening Słuchowy Neuroflow);
- terapia pedagogiczna, logopedyczna i psychologiczna, która może pośrednio poprawić sprawność uczenia i komunikowania się dzieci z APD. Jak wynika z powyższej tabeli dzieci z APD mogą mieć także deficyt integracji, wówczas wskazane jest także terapia SI. Podstawową metodą terapeutyczną w przypadku omawianych zaburzeń jest tzw. indywidualny trening słuchowy. Zaburzenia przetwarzania słuchowego nie mijają wraz z wiekiem, ale towarzyszą dotkniętej nimi osobie przez całe życie. Dlatego ważne jest, by poddać je właściwym oddziaływaniom korekcyjnym.
Trening słuchowy obejmuje między innymi ćwiczenia:
lokalizacji źródła dźwięków;
rozpoznawania dźwięków;
różnicowania głośności, długości i wysokości dźwięków;
zapamiętywania kolejności usłyszanych dźwięków;
rozumienia mowy w obecności werbalnych i niewerbalnych bodźców zakłócających;
powtarzania sekwencji słów, zdań w odpowiedniej kolejności;
analizy i syntezy słuchowej;
uwagi słuchowej;
rozumienia odsłuchiwanego i samodzielnie głośno odczytywanego tekstu;
pisania ze słuchu;
naśladowania melodii;
różnicowania rytmów;
naśladowania rytmu.
Zaburzenia przetwarzania słuchowego sprawiają dziecku trudności w nauce pisania, opanowaniu ortografii, nauce czytania, nabywaniu nowego słownictwa, zapamiętywaniu sekwencji słów (dni tygodnia, miesiące, kolejność liczb, kolejność liter w alfabecie, tabliczka mnożenia, kolejność wydarzeń historycznych). Dlatego należy uwzględniać ten syndrom na wszystkich przedmiotach szkolnych, a w szczególności podczas lekcji języka polskiego, muzyki, matematyki, języka obcego.
Ze względu na duże obciążenie emocjonalne i permanentny stres, jakich doświadczają uczniowie z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, konieczne jest także podejmowanie działań stymulujących ich motywację do nauki, podnoszących samoocenę, wzmacniających pozycję w grupie rówieśniczej. W tym celu, w codziennej pracy z uczniem cierpiącym na omawiany syndrom należy bazować na wzmocnieniach pozytywnych i umożliwiać mu odnoszenie sukcesów adekwatnie do wkładanego wysiłku. Nie powinno się gorzej oceniać ani zawstydzać takiego dziecka z powodu wolniejszego tempa pracy czy błędów popełnianych w trakcie nauki opartej na kanale słuchowym.
Co może zrobić rodzic dziecka z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, by pomóc mu w codziennym życiu?
w miarę możliwości należy zredukować wszelkie niepotrzebne szumy i hałasy w domu. Dziecko powinno patrzeć na Ciebie, gdy mówisz;
zwracać się do dziecka za pomocą prostych zdań, mów nieco spokojniej, w wolniejszym tempie. Za każdym razem upewniać się, czy dziecko właściwie zrozumiało polecenie;
zapewnić dziecku spokojne miejsce, w którym w ciszy może odrabiać lekcje i uczyć się. Najważniejsze jednak, żeby budować w dziecku poczucie własnej wartości;
trafna diagnoza i adekwatne, wczesne wprowadzenie terapii pozwolą uniknąć wielu problemów szkolnych i wychowawczych, zaoszczędzą dzieciom przykrych doświadczeń oraz umożliwią im pełny rozwój intelektualny i emocjonalny.
Należy pamiętać, że w terapii dziecka cierpiącego na zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą uczestniczyć logopeda, neurologopeda, psycholog, pedagog, terapeuta pedagogiczny. Należy ją rozpocząć jak najszybciej, prowadzić systematycznie, w bezpiecznej, przyjaznej dla dziecka atmosferze. Ważne jest także zaangażowanie w proces rehabilitacji domu rodzinnego i szkoły dziecka, aby zalecone przez specjalistów ćwiczenia były wykonywane także w tych miejscach.